Chruściel, Antoni

Generał brygady Antoni Chruściel


1895-1960

Antoni Chruściel urodził się w 1895 r. we wsi Gniewczyna w powiecie przeworskim. Był synem wójta gminy Gniewczyna Andrzeja Chruściela i Katarzyny z d. Słysz. Od 1909 r. brał czynny udział w tajnym skautingu w Jarosławiu, jak również uczestniczył w ruchu „zarzewiackim".


W 1914 r. ukończył z wyróżnieniem gimnazjum i wraz z kolegami z drużyny skautowskiej im. Dionizego Czachowskiego wstąpił do Legionu Wschodniego, następnie wobec odmowy złożenia przysięgi we wrześniu został wcielony do armii austriackiej. W 1915 r. ukończył szkołę podoficerską oraz szkołę oficerów rezerwy. Od maja kolejno dowodził plutonem, następnie pracował jako wykładowca szkoły podoficerskiej oraz dowodził kompanią 90 Pułku Piechoty. Po zakończeniu działań wojennych w 1918 r. jego jednostka w listopadzie powróciła, jako jedna z nielicznych, wraz z wyposażeniem i uzbrojeniem do macierzystych koszar w Jarosławiu.


W grudniu 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie był dowódcą 5 kompanii 14 Pułku Piechoty. Następnie od grudnia 1921 r. dowodził I batalionem. W 1923 r. został przeniesiony do 42 Pułku Piechoty w Białymstoku. Był dowódcą 3, a następnie 6 kompanii. W październiku 1923 r. uzyskał absolutorium na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie podjął studia w 1920 roku. W tym samym miesiącu został przeniesiony do Korpusu Kadetów nr 1 we Lwowie, gdzie dowodził kolejno 2, 3, i 4 kompanią. W maju 1927 r. dowodził II batalionem 6 Pułku Strzelców Podhalańskich. W latach 1929-1931 studiował w Wyższej Szkole Wojennej, gdzie we wrześniu 1931 roku został wykładowcą, a od kwietnia 1932 r. był kierownikiem kursu w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. W tym samym roku otrzymał awans na podpułkownika. W październiku 1934 r. został przeniesiony ponownie do Wyższej Szkoły Wojennej na stanowisko kierownika katedry taktyki. Od stycznia 1937 r. był zastępcą dowódcy 40 Pułku Piechoty, a następnie od marca 1938 r. dowodził 82 Pułkiem Piechoty. W latach 1935-1937 był członkiem Komitetu Redakcyjnego „Przeglądu Piechoty".


Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. dowodził 82 Pułkiem Strzelców Syberyjskich im. Tadeusza Kościuszki z Brześcia nad Bugiem działającym w składzie 30 Dywizji Piechoty gen. bryg. Leopolda Cehaka. Po kapitulacji Twierdzy Modlin Antoni Chruściel został osadzony w obozie jenieckim w Działdowie, skąd został zwolniony pod koniec października.


W konspiracji działał od czerwca 1940 r., gdzie był szefem Wydziału III Taktyczno-Wyszkoleniowego, następnie szefem sztabu i zastępcą komendanta Okręgu Warszawa-Miasto ZWZ płk. Zdzisława Zajączkowskiego. Od maja 1941 r. był komendantem Okręgu ZWZ, następnie samodzielnego Okręgu Warszawa AK. W konspiracji posługiwał się pseudonimami Adam, Ryż, Dozorca, Monter, Sokół, Konar, Madej, Nurt, Cięciwa, X, mieszkał w Warszawie m.in. przy ul. Grochowskiej, Spacerowej, Belwederskiej i Grzybowskiej. 10 sierpnia 1942 r. rozkazem Naczelnego Wodza został mianowany pułkownikiem służby stałej. Twórca planu operacyjnego, dowódca taktyczny Powstania Warszawskiego. 14 września 1944 r. został awansowany rozkazem Naczelnego Wodza do stopnia generała brygady m.in.: „za wybitne dowodzenie i przykład osobistego męstwa w walkach o Warszawę". 20 września został dowódcą Warszawskiego Korpusu AK.


Po kapitulacji oddziałów powstańczych był przetrzymywany w obozach Langwasser i Colditz, gdzie w maju 1945 r. został wyzwolony przez oddziały amerykańskie.


Po zakończeniu wojny został mianowany II zastępcą szefa Sztabu Głównego Polskich Sił Zbrojnych, następnie był Inspektorem Komisji Likwidacyjnej. Od marca 1947 r. był członkiem Rady Naczelnej Koła Żołnierzy Armii Krajowej. Po rozformowaniu jednostek Polskich Sił Zbrojnych pozostał na emigracji.


Na skutek decyzji Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z 26 września 1946 r. został pozbawiony, jak wielu innych, obywatelstwa polskiego. Decycję tę uchyliła Rada Ministrów PRL pod przewodnictwem Piotra Jaroszewicza uchwałą nr 256/1 z 23 listopada 1971.


Od 1956 roku przebywał w Waszyngtonie, gdzie pracował w biurze adwokackim, następnie jako tłumacz. Zmarł 30 listopada 1960 r. w Waszyngtonie.


Z inicjatywy Polonii amerykańskiej jego szczątki przeniesione zostały następnie do sanktuarium w Doleystown w Pensylwanii, zwanego amerykańską Częstochową.


Awanse: kapitan 1922 r., major 1925, podpułkownik 1932 r., pułkownik 1942 r., generał brygady 1944 r.


Odznaczony m.in.: Virtuti Militari III, IV i V kl., Krzyżem Walecznych.

Uniforma brigádního generála Antoniho Chruściela, kterou nosil po svém osvobození z Oflag IV-C v Colditzu v květnu 1945. Na uniformě jsou vidět řády Virtuti Militari V., IV. a III. třídy.
Uniforma se nachází v muzeu Varšavského povstání, kam ji věnovala jeho dcera Jadwiga Chruściel.

Fotografie




Zdroj: www.generals.dk